- التقاء دو ساکن یعنی کنار هم واقع شدن دو حرف دارای سکون، در کلام عرب جائز نیست. مگر در دو مورد:
1- وقف و این در همه کلماتی است که حرف ما قبل آخر آنها ساکن باشد. مثل خُبْز و خَمْر
2- دیگر آنکه حرف اوّل ساکن حرف لیّن (حروف علّه را حروف لیّن نامند در صورتیکه ساکن باشند.) باشد و حرف دوّم ادغام شده باشد مثل: حاجَّ، یُحاجُّ، مُحاجَّةً که قبل از ادغام حاجَجَ، یُحاجِجُ، مُحاجَجَةً بوده (حَجَّ در باب مفاعله). در اینصورت به آن "التقاء ساکنین علی حده" می گویند.
- اگر دو ساکن در غیر مواضع ذکر شده بیایند دو حالت دارند:
1- التقای ساکنین در دو کلمه:
الف- اگر یکی از این دو حرف، علّه و حرکت حرف ما قبل آن متناسب با آن باشد (حروف مدّ باشد) می بایست در تلفّظ آن حرف را حذف نمود و در نوشتن ذکر گردد. مانند: بسْم ِ اللهِ العلیِّ الأعْلَی الأبهی که خوانده می شود: .... أعْلَ الأبْهی و مانند اُدْعُوا النّاسَ که خوانده می شود: اُدْعُ النّاسَ
تبصره1- اگر حرف "ی" به معنای من (ضمیر) یا حرف دیگری تشکیل التقاء ساکنین دهند حرف "ی" فتحه می گیرد. مانند: کَذالِکَ حَکَمَ مُبَشِّری الّذی
تبصره2- قواعد التقاء ساکنین پس از تعیین نقش کلمات و حرکت حرف آخر آنها (اعراب) جاری است.
ب- اگر دو حرف ساکن در دو کلمه هر دو صحّه باشند برای رفع التقای ساکنین بحرف اوّل کسره می دهند. مانند: أشْرَقَتْ الأرْْضُ که می شود "أشْرَقَتِ الأرضُُ و "قَدْ انْقَطَعَ" در "قَدِ انْقَطَعَ الإنْسانُ عَن ِ الدُّنیا".
این قاعده در دو موضع رعایت نمی گردد.
1- حرف "نون" در کلمه مِن (از)، برای رفع التقاء ساکنین با "لام" "أل" (حرف تعریف)، فتحه می گیرد. مانند: ألنِّظافَةُ مِنَ الإیمانِ
2- همچنین ضمائر هُم، کُم و تُم در التقاء ساکنین ضمّه می گیرند. مانند: لا یَحْسِبُنَّ أنّا نَزَّلْنا لَکُمُ الأحْکامَ... . اگر قبل از میم ضمائر فوق "هاء" مکسور آمد، ضمّ و کسر میم جائز است.
تبصره: از آنجا که تنوین نون ساکن می باشد ممکن است در جوار کلمه بعد از آن، التقاء ساکنین رخ دهد. لذا در تلفّظ به نون کسره می دهند و در کتابت مشخّص نمی شود. مانند: کَمْ مِن راقِدٍ انْتَبَهَ من حداوةِ نِدائِکَ و کم من غَریبٍ اسْتَوْطَنَ فی ظِلِّ سِدْرَةِ رحمانیّتکَ که خوانده می شود: راقِدِنِ انْتَبَهَ و غَریبـِن ِ اسْتَوْطَنَ
2- التقاء ساکنین در یک کلمه
که در مبحث اعلال مورد بررسی واقع شد.
بازدید دیروز: 6
کل بازدید :74995
